توصیه های روزه داری در ماه مبارک رمضان

ماه مبارک رمضان، ماه مهمانی خدا و نزول برکات بی پایان خداوندی است. ماه رمضان، فرصت مناسبی برای انسان هاست تا از بندگی نفس رها شده و با خویشتن داری در سایه ی این تمرین انسان ساز به جایگاه های بالاتر بندگی خدا دست یابند.

به هنگام روزه داری، سطح انسولین خون در طی روز پایین تر از روزهای معمولی است. در واقع بدن از ذخایر انرژی خود یعنی گلیکوژن یا قند حیوانی ذخیره شده در کبد و عضلات و همچنین از چربی موجود در بافت چربی برای تامین انرژی استفاده می کند، که اینها موجب افزایش سطح انسولین خون نمی شوند و به همین دلیل، هنگام روزه داری میزان انسولین خون کمی پایین تر از روزهای دیگر است.

کاهش انسولین خون احتمال ذخیره چربی (شروع چاقی) و همچنین احتمال مقاوم شدن سلول ها به انسولین (که خود زمینه ساز شروع دیابت است) را کاهش می دهد. روزه داری علاوه بر این که منجر به استراحت دستگاه گوارش می شود، سوخت و ساز بدن را تنظیم کرده و احتمال ابتلا به برخی بیماری ها از جمله افسردگی و استرس؛ افزایش فشار خون؛ میگرن؛ افزایش وزن؛ بی خوابی؛ و گاها دیابت را کاهش می دهد. با این حال، در برخی موارد روزه داری می تواند در افراد بیمار لطماتی را به سلامت فرد وارد سازد که به همین دلیل لازم است این افراد برای اطمینان از بی خطر بودن روزه گرفتن با پزشک خود مشورت کنند تا در صورت احتمال لطمه به سلامتی، از روزه گرفتن خودداری نمایند. در این مقاله به توصیه های روزه داری در گروه های مختلف به تفضیل می پردازیم.

کودکان و نوجوانان

خداوند متعال در آیه 183 سوره ی بقره با رعایت وضعیت جسمانی و تحمل انسان ها روزه را برای همه کسانی که به سن تکلیف رسیده اند واجب نموده است و کسانی را که به دلیل بیماری و شرایط خاص جسمانی از روزه داری آسیب خواهند دید و یا گرفتار رنج و عذاب می شوند، از انجام این تکلیف شرعی و الهی معاف نموده است، لذا دختران و پسرانی که به سن تکلیف نرسیده اند به خصوص آن هایی کوچک و کم وزن هستند بهتر است روزه کامل نگیرند. اما اگر مایلند در برنامه ی سحر و افطار شرکت کنند، می توان آنها را تشویق کرد؛ چون در این ایام، گرمی حضور اعضای خانواده در کنار سفره ی سحر و افطار و محیط سرشار از معنویت، آنها را به وجد خواهد آورد و خاطره ی شیرینی برایشان خواهد بود و شروع خوبی برای شرکت دادن آنها در واجبات دینی است، کودکان و نوجوانانی که به سن تکلیف رسیده و توان جسمی کامل دارند و به عبارت دیگر، وزن و قد متناسب با سن خود را دارند، بر اساس تکلیف دینی باید روزه ی کامل بگیرند.

به این افراد چون در سن رشد هستند، توصیه می شود:

- از مصرف زیاد مواد قندی ساده (زولبیا و بامیه و انواع شیرینی جات خصوصا در وعده ی سحری اجتناب نمایند، چون مصرف زیاد این مواد ابتدا سبب افزایش قندخون شده و در پی آن موجب افت قند خون می شود و توانایی یادگیری آنها را در طول روز کاهش می دهد.

- چون حجم معده آنها نسبت به بزرگسالان کوچک است، پس باید به حجم غذای مصرفی آنها دقت نمود و تا جای ممکن وعده های غذایی آنها را اضافه نمود. در این افراد، یک افطار سبک و سپس گنجاندن وعده ی شام توصیه می شود.

- افرادی که سال نخست روزه داری را آغاز می کنند، به توجهات بیشتری نیاز دارند.رعایت تنوع و تعادل در استفاده از تمامی گروه های غذایی بسیار مهم و ضروری است و منابع خوب پروتئینی (انواع گوشت، ماهی و حبوبات باید در برنامه ی غذایی آنها گنجانده شود).

- مواد غذایی مقوی و پرانرژی مانند خرما و موز باید در برنامه غذایی آنها باشد.

- از دریافت کافی گروه شیر و لبنیات در این افراد مطمئن شویم (حداقل دو وعده در روز).

- در این دوران از مصرف انواع هله هوله ها و مواد غذایی کم ارزش، که فقط پر کننده حجم معده هستند باید خودداری گردد.

- بعد از افطار براساس توصیه پزشک و متخصص تغذیه از شربت ها و قرص های ویتامین مناسب استفاده نمایند تا نگرانی های والدین برای ایجاد کمبودهای تغذیه ای در این ماه برطرف شود.

زنان باردار و شیرده

یکی از سؤالات رایج زنان باردار این است که آیا روزه تأثیر نامطلوبی بر سلامت جنین آنها دارد؟ به لحاظ فیزیولوژیکی شاید در وهله ی اول پاسخ این سؤال مثبت باشد، چون روزه گرفتن با بالا بردن سطح کتون بادی ها (موادی که در کاهش قند خون و به دلیل تجزیه ی چربی ها در خون مجتمع می شوند می تواند به مغز، دستگاه عصبی و هوش جنین آسیب وارد نماید. اما بررسی های دهه اخیر نشان داده که روزه داری در مادران باردار بر هوش جنین تأثیر نامطلوب نداشته است. در برخی از منابع دوره ی 9 ماهه بارداری را به سه دوره 3 ماهه تقسیم نموده و در خصوص تأثیر روزه در این 3 دوره اعلام نظر نموده اند.

توصیه می شود زنان باردار در سه ماه اول بارداری به ویژه هشت هفته اول به دلیل تشکیل سلول های مغزی جنین نباید روزه بگیرند. پس از آن نیز در سه ماهه دوم بارداری نیز تنها در صورتی یک خانم باردار می تواند روزه بگیرد که فعالیت روزانه کمی داشته باشد و آزمایش های خون و ادرار او نیز طبیعی باشد. در سه ماهه سوم نیز نیاز مادر به دریافت غذا افزایش جدی می یابد، لذا پس از مشاوره با متخصص تغذیه و تحت کنترل دائم ممکن است بتوانند اقدام به روزه داری نمایند.

با توجه به مقالات متعدد و بررسی های به عمل آمده، می توان گفت که اگر چنین رشد خوبی داشته و وزن و فشار خون مادر، طبیعی باشد، کالری و مواد غذایی کافی (با مشورت متخصص تغذیه) دریافت نماید و بیماری خاصی نداشته باشد، با نظر موافق پزشک معالج می تواند روزه بگیرد.

در مادران شیرده نیز از آنجا که در6 ماهه ی اول شیردهی، تنها منبع غذایی نوزاد شیر مادر است و دیده شده که روزه داری سبب اختلال در شیردهی و به دنبال آن اختلال در وزن گیری کودک می گردد، بهتر است در این ایام از روزه داری خودداری نمایند، اما پس از این دوران با شروع تغذیه کمکی و به شرط این که مادر شیرده از برنامه غذایی صحیح پیروی نماید و کاهش شیر در آنها اتفاق نیفتد و احساس ضعف و بی حالی شدید در آنان رخ ندهد ، گرفتن روزه منعی ندارد.

روزه داری در مبتلایان به صرع

افراد مبتلا به صرع که باید قرص های ضد تشنج استفاده کنند، نمی توانند روزه بگیرند؛ زیرا ممکن است در طول روز دچار کاهش کلسیم و یا قند خون شده و تشنج کنند.

سالمندان

سالمندان اگر روزه می گیرند، باید مراقبت بیشتری کنند؛ چون کاهش میزان آب در بدن سالمندان و کاهش قند خون، ممکن است باعث سرگیجه شود و این گونه سرگیجه ها اگر موجب از حال رفتن و افتادن شود، برای سالمندان خطر آفرین است.

سالمندان عموما از مشکلات دهان و دندان رنج می برند، لذا مصرف میوه ی رنده شده، شیر کم چرب، انواع سوپ ها و آش ها در وعده های افطار و سحر و نوشیدن چای کمرنگ در فاصله ی افطار تا سحر برای آنان مفید است و می تواند تعادل آب و مواد معدنی را در بدن آنان برقرار کند.

ورزشکاران

پیشرفت های علمی و صنعتی سبب شده است که بسیاری از فعالیت های روزمره که قبلا با کمک عضلات بدن و صرف انرژی به انجام می رسید، به کمک ماشین و با کیفیت بهتری انجام شود و لذا کم تحرکی و بی تحرکی در زندگی روزانه جای خود را باز نموده است، که متعاقب آن عوارض و بیماری های ناشی از کم تحرکی امروزه در همه ی جوامع دیده می شود.

پرهیز از بی تحرکی در ماه مبارک رمضان نیز باید مورد توجه قرار گیرد، زیرا انجام فعالیت منظم بدنی سبب بهبود عملکرد و کارایی سیستم های موجود در بدن می شود. در واقع انجام فعالیت های منظم مختص ورزشکاران حرفه ای نیست و تمامی افراد با توجه به شرایط و توانایی خود باید به این توصیه ها عمل نمایند. فعالیت بدنی زمانی مؤثر خواهد بود که به طور متوسط 3 تا 5 روز در هفته (یا یک روز در میان) و به مدت 30 تا 60 دقیقه در روز انجام شود. فعالیت کمتر از 3 روز در هفته و کمتر از 30 دقیقه در هر بار تأثیر چندانی در بالا بردن آمادگی جسمانی و بالا بردن کارایی بدن نخواهد داشت.

به طور کلی پیشنهاد می شود:

- به طور کلی بهتر است در فاصله ی سحر تا افطار از انجام فعالیت شدید بدنی و ورزش اجتناب نموده و انجام این گونه فعالیت ها را به ساعتی بعد از صرف افطار موکول نماییم؛ خصوصا فعالیت های سنگین ورزشی باید پس از صرف افطار باشد.

- بهترین زمان برای انجام ورزش حداقل یک ساعت پس از صرف افطار است.

- ورزشکاران؛ افطاری سبک، کم چرب، حاوی قندهای پیچیده (خرما، توت خشک، نان و سیب زمینی) و کمی قند ساده با مشورت متخصص تغذیه مصرف نمایند.

- ورزشکاران بهتر است انجام فعالیت های ورزشی را یک روز در میان انجام دهند، تا ضمن انجام استراحت کافی، فرصت مناسبی برای بازسازی منابع انرژی بدن فراهم گردد.

- قبل از انجام حرکات ورزشی، آب و یا مایعات مصرف نموده و در حین ورزش نیز از مصرف مایعات و انواع نوشیدنی های کم شیرین و حاوی نمک دریغ نکنند.

- پس از انجام فعالیت ورزشی نیز باید برای تکمیل منابع قتدی عضلات، از مواد قندی پیچیده استفاده نمایند.

- انجام فعالیت شدید بدنی و ورزش در حین روزه داری به مدت بیش از 45-30 دقیقه توصیه نمی شود. اگر ورزش در آب و هوای گرم و زیر تابش اشعه ی خورشید باشد، مدت زمان آن از این مقدار هم کمتر توصیه می شود. در غیر این صورت آسیب های ناشی از بروز کم آبی حتمی است.

- با توجه به محدودیت دریافت مایعات در هنگام روزه داری، باید از انجام فعالیت های روزمره زیر نورخورشید و محیط های باز اجتناب نمود و اگر ناگزیر به انجام فعالیت های روزمره در محیطهای باز و در معرض تابش خورشید هستیم، باید زمان آن را تا حد ممکن کاهش دهیم.

- ورزشکاران ضمن رعایت نکات ارایه شده، باید توجه داشته باشند در صورت مجبور بودن به ورزش در طول زمان روزه داری، فعالیت ورزشی باید به نحوی تنظیم گردد تا با زمان افطار حداقل یک تا دو ساعت فاصله داشته باشد و برای انجام مسابقات مهم در ماه مبارک رمضان با متخصص تغذیه مشورت نمایند.

بیماران

روزه در بیماران با توجه به نوع بیماری متفاوت است؛ چنان که در بعضی از بیماری ها مانند بیماران دیابت نوع 2، مفید است و می تواند به بهبود و درمان بیماری کمک نماید، ولی اکثر بیماران باید نظر پزشک معالج خود را ملاک اصلی قرار دهند و ضمن مشاوره با متخصص تغذیه اقدام به روزه نمایند. به طور کلی بیمارانی که برای کنترل بیماری خود مجبور به مصرف منظم دارو در طول روز هستند، نباید روزه بگیرند.

دیابت

دیابت از جمله بیماری هایی است که بسته به میزان شدت و هم چنین نوع آن، توصیه های متفاوتی برای روزه داری خواهد داشت. افراد مبتلا به دیابت که دارو دریافت می کنند، با توجه به شدت بیماری و با مشورت پزشک ممکن است مجاز به روزه داری باشند. بیماران مبتلا به دیابت نوع 1، دیابت دوران بارداری و دیابتی های کنترل نشده نباید روزه بگیرند، اما روزه داری برای بیماران دیابتی نوع 2 که دیابت آنان به وسیله ی رژیم غذایی کنترل شده، می تواند مفید باشد. در مبتلایان به دیابت غیر وابسته به انسولین (دیابت نوع 2) که دارای اضافه وزن بالا باشند (BMI بالاتر از 28 دارند و با دریافت منظم دارو (بصورت 2 بار در شبانه روز) قند خون خود را کنترل می کنند)، روزه داری نه تنها مضر نیست بلکه می تواند مفید نیز باشد. افرادی که برای کنترل دیابت خود از قرص استفاده می کنند، اگر علایم افت قند خون را در طول روز داشتند، باید فورا روزه خود را افطار کنند. برای کنترل بهتر قند خون توصیه می شود که این افراد قند خون، قبل از سحر و بعد از افطار خود را چک کنند.

بیماران دیابتی که روزه می گیرند، باید رژیم غذایی مخصوص خود را در افطار و سحر رعایت نمایند و در مصرف غذاهای شیرین که در ماه مبارک رمضان در وعده ی افطار استفاده میشود، زیاده روی نکنند و میزان توصیه شده توسط متخصص تغذیه را مراعات نمایند.

توصیه های لازم برای افراد مبتلا به دیابت در ماه رمضان

- افزایش دریافت مواد غذایی پرچرب و پرکربوهیدرات و به طور کلی پرخوری در افراد دیابتی، منجر به افزایش قند خون و افزایش وزن خواهد شد. بیماران دیابتی در طول روزهای ماه رمضان مانند روزهای معمولی باید از دریافت کالری بیش از حد و هم چنین مواد غذایی حاوی کربوهیدرات ساده مانند قند و شکر بپرهیزند.

- انجام فعالیت بدنی سبک یا متوسط در افراد مبتلا به دیابت غیروابسته به انسولین، عارضه ای نخواهد داشت.

- در طول ساعات روزه داری حتما قندخون و اجسام کتونی ادرار بایستی در چندین نوبت بررسی شود.

- وزن فرد باید در طول ماه رمضان روزانه کنترل شده و در صورت هر گونه کاهش وزن شدید یا افزایش وزن بیش تر از 2 کیلوگرم، حتما با پزشک مشورت شود.

- در صورت احساس هر گونه علایم ناشی از کاهش یا افزایش شدید قندخون، باید روزه را باز کنند.

- بعد از پایان ماه مبارک رمضان میزان و نوع داروی مصرفی و هم چنین رژیم غذایی به حالت قبل از ماه رمضان بر می گردد.

- اگر برای خوردن سحری بیدار نشوند، بهتر است از روزه گرفتن در آن روز منصرف شوند؛ زیرا احتمال پایین افتادن قند خون وعوارض دیگر افزایش می یابد.

- اگر بعد از افطار قند خون بالای 250 باشد، لازم است شب بعد 20 درصد از کالری دریافتی کم شود. اگر هنگام سحر نیز قند خون بالای 200 باشد، باید از غذای سحری دفعات بعدی 20 درصد کم شود. چنانچه قند خون بالای 350 باشد، توصیه می شود اصولا روزه نگیرند.

- چنانچه مصرف قرص فراموش شود (خصوصا در صورتی که معمولا قند خون بالاست)، بهتر است آن روز را روزه نگیرند.

- بیماران دیابتی که به نحوی دچار عوارض مزمن دیابت بر کلیه ها، چشم، قلب و... شده اند، هر چند ممکن است با روزه گرفتن دچار مشکل حادی نشوند، ولی برای پیشگیری از پیشرفت عوارض مزمن بهتر است روزه نگیرند و یا با متخصص مربوطه مشورت کنند.

مواردی که در بیماران دیابتی روزه داری توصیه نمی شود و بهتر است روزه نگیرند :

- افراد مبتلا به دیابت (چه از نوع وابسته به انسولین و چه غیر وابسته به انسولین) که هنوز بیماری خود را کنترل نکرده اند و قند خون آن ها هنوز به حد قابل قبولی نرسیده است.

- اگر عوارض کلیوی، چشمی و دیابت بروز کرده، بهتر است برای جلوگیری از عوارض بیشتر روزه نگیرند و با پزشک خود مشورت کنند.

- بیماران دیابتی که به نحوی دچار عوارض مزمن دیابت بر کلیه ها، چشم، قلب و... شده اند، هر چند ممکن است با روزه گرفتن دچار مشکل حادی نشوند، ولی برای پیشگیری از پیشرفت عوارض مزمن بهتر است روزه نگیرند و یا با متخصص مربوطه مشورت کنند.

- اگر برای کنترل دیابت لازم است در طول روز نیز قرص مصرف شود و یا انسولین تزریق می شود و در طول روز نیز باید تزریق داشته باشند.

- مبتلایان به دیابت نوع 1 (وابسته به انسولین) که در روز چند نوبت لازم است انسولین تزریق کنند.

- اگر قند خون قبل از سحری بالاتر از 350 میلی گرم بر دسی لیتر باشد.

- مبتلایانی که قند خون بالا داشته ولی هنوز از داروی خاص و هم چنین فعالیت بدنی مناسب جهت درمان دیابت پیروی نمی کنند.

- بیمار دیابتی که سحری نخورده باشد.

- افراد مبتلا به پرفشاری خون کنترل نشده و هم چنین آنژین (نوعی بیماری قلبی درمان نشده)

- دیابتی های مبتلا به عفونت و زخم های دیابتی

- افراد مبتلا به دیابت که سابقه ی کتواسیدوز (افزایش اجسام کتونی در خون و ادرار) دارند.

- افرادی که در طول روز 2 بار یا بیشتر به افزایش قندخون (هیپرگلیسمی) یا کاهش آن (هیپوگلسیمی) دچار می شوند. اگر فرد دچار تعریق، عرق سرد و تپش قلب شود، این نشانه افت قند خون است که در این صورت باید روزه باز شود.

- خانم های باردار و یا شیرده مبتلا به دیابت

- افراد سالخورده ی مبتلا به دیابت

افراد مبتلا به پرفشاری خون

مبتلایان به پرفشاری خون خفیف تا متوسط می توانند روزه بگیرند و روزه داری به کاهش فشار خون آنان کمک می کند، اما باید با پزشک معالج خود برای داروهایشان مشورت کنند. برای مثال، مقدار داروهای مدر (ادرارآور) برای جلوگیری از کم آبی باید کاهش یابد و داروهای بلند اثر مانند ایندرال و ... باید یک بار در روز قبل از سحر استفاده شود

- افراد مبتلا به فشار خون بالا باید دریافت نمک، چربی و (در کشورهای غیراسلامی، الکل) خود را کنترل نموده و از کشیدن سیگار اجتناب نمایند. خوشبختانه تمامی این اعمال در ماه مبارک رمضان میسر است.

- روزه برای افرادی که فشار خون شدید دارند و یا فشار خون آنها بطور ناگهانی بالا می رود و کنترل شده نیست، توصیه نمی شود.

بیماری های قلبی – عروقی

روزه داری و رعایت یک برنامه ی غذایی صحیح با کاهش عوامل خطری مانند کاهش وزن، کاهش سطح چربی های خون و نکشیدن سیگار، سبب پیشگیری از بروز بیماری های قلبی و عروقی می شود، اما در مورد کسانی که به بیماری های قلبی و عروقی مبتلا هستند، موضوع متفاوت است و حتما باید با پزشک معالج خود مشورت نمایند.

در حالت کلی، رعایت این موارد ضروری است:

- بیمارانی که دچار گرفتگی رگ های قلبی هستند و دارو مصرف می کنند، از آنجا که عدم مصرف دارو در زمان مقرر، زندگی آنها را به مخاطره می اندازد، نباید روزه بگیرند.

- بیماران قلبی باید به تداخلات دارو و غذا توجه نموده و به توصیه های پزشک معالج خود دقیقا عمل نمایند.

- بیماران قلبی که سابقه ی جراحی دارند. اگر پزشک معالج اجازه دهد، منعی برای روزه داری ندارند.

پزشکان معتقدند در این ماه به دلیل آن که افراد از پرخاشگری، رفتارهای تهاجمی، استرس و هیجان، کشیدن سیگار، مصرف چای و قهوه دوری می کنند، بنابراین امکان بروز سکته قلبی در آنها کاهش می یابد. مجموعه این تغییرات در وضعیت رفتار و تغذیه افراد، دو عامل مهم جهت حفظ سلامتی فرد در طول ماه رمضان است.

روزه به کاهش پرفشاری خون کمک می کند. افراد مبتلا به پرفشاری خون، باید در طول روز، فشار خود را چک کنند. اگر در طول روز، بیمار دچار تغییر و بالا رفتن فشار خون شود، نباید روزه بگیرد؛ اما اگر در طول روز فشار خون فرد تغییر نکرد، روزه گرفتن موردی ندارد.

حدود بیست روز پس از شروع ماه مبارک رمضان میزان «هموسیستئین»، اصلی ترین عامل بروز سکته قلبی در خون افراد به شدت کاهش می یابد. از طرف دیگر، میزان کلسترول خوب (HDL) نیز افزایش یافته و غلظت خون هم در حد طبیعی قرار می گیرد. کاهش میزان تری گلیسریدها و کلسترول بد (LDL) از دیگر اثرات مثبت ناشی از روزه داری در این افراد خواهد بود.

بیماران قلبی- عروقی باید طبق یک رژیم غذایی خاص روزه بگیرند و از مصرف غذای سنگین در افطار خودداری نموده و درعین حال رژیم پایین آورنده فشار خون تجویز شده توسط مشاور تغذیه را رعایت نمایند.

علاوه بر این، عدم استفاده از غذاهای نفخ آور (مانند حبوبات و شیر در افرادی که مدت زمان طولانی شیر مصرف نکرده اند)، و پرهیز از استرس برای این بیماران توصیه می شود. این افراد برای تنظیم میزان داروی مورد نیاز خود با مشورت پزشک می توانند از داروهایی با اثر درازمدت استفاده کنند و مصرف داروهای دیورتیک را کاهش دهند.

بیماری های اعصاب و روان

روزه داری در بیماران مبتلا به افسردگی و بیماری های خفیف علاوه بر این که انجام فریضه دینی است، ضمناً به عنوان یک شیوه روان درمانی و تغییر رفتار محسوب شده و سلامت روانی را تقویت می کند. روزه داری همچنین قدرت اراده و تصمیم گیری و توان اجرایی این بیماران را نیز افزایش میدهد. البته بیماران مبتلا به اختلالات روانی، باید علاوه بر تغذیه مناسب در ایام روزه داری، برنامه ریزی خاصی برای مصرف داروهای خود در افطار و سحر نیز داشته باشند. لازم به یادآوری است که اگر این بیماران در طی مراحل بهبود از تغذیه مناسب برخوردار نباشند، از نظر مکانیسم های تطابق روانی ضعیف تر عمل کرده و به خوبی نمی توانند با تغییرات حاصله از نظر سبک زندگی روزانه در این ماه کنار بیایند؛ در نتیجه با عود و یا تشدید علائم بیماری مواجه می شوند که به همین دلیل توصیه می شود این قبیل بیماران از روزه داری مستمر یک ماهه خودداری کنند. بدیهی است که مبتلایان به بیماری های روانی پیشرفته (از قبیل انواع سایکوز) نمی توانند روزه بگیرند.

سردرد و سردردهای میگرنی و معمولی

سردرد می تواند علت های بسیاری داشته باشد، اما دلیل اساسی سردردهای مرتبط با روزه داری؛ ناشی از گرسنگی و افت قند خون، از دست دادن آب بدن، خواب ناکافی و قطع مصرف موادی است که وابستگی ایجاد می کنند ( مانند کافئین و نیکوتین).

سردردهای میگرنی نیز در این دوران تشدید می شوند، چون در ماه رمضان علایمی مانند سردردهای عصبی، کاهش قند خون و کم آبی باعث افرایش اسیدهای چرب آزاد خون شده و به طور مستقیم اثر شدیدی بر روی آزاد سازی کاته کولامین ها در میگرن می شود. اما حتی این افراد نیز با راهنمایی و کمک پزشک معالج و ایجاد تغییرات مختصر در مصرف دارو، می توانند روزه بگیرند برای کاهش بروز سردرد توصیه می شود:

- آب و مایعات کافی توشیده شود. (مصرف سبزیجات در وعدهی سحری کمک کننده است)

- عدم قرار گرفتن در معرض نور خورشید و در صورت اجبار استفاده از عینک و کلاه

- عدم انجام فعالیت های شدید بدنی و ورزش در معرض نور خورشید

- ترک سیگار قبل از ماه مبارک و یا به حداقل رساندن مصرف آن

- کم کردن مصرف قهوه و چای پررنگ قبل از ماه مبارک

- گاهی مصرف یک قرص مسکن در وعده ی سحری، می تواند کمک کننده باشد.

بیماران کلیوی

نقش اساسی و مهم کلیه ها در بدن، تصفیه ی خون و دفع مواد زاید است، که در صورت عدم مصرف کافی آب و مایعات، کلیه ها نمی توانند وظیفه ی خود را به خوبی انجام دهند. در ماه مبارک، خصوصا در تابستان، فرصت کافی برای تأمین مایعات بدن وجود ندارد؛ از این رو به منظور پیشگیری از عواقب کم آبی در طول روز که گاهی می تواند خطرناک باشد، باید به نکات زیر دقت نماییم:

- مصرف کافی آب و مایعات در فاصله ی افطار تا سحر، تا کلیه ها بتوانند تصفیه ی خون از مواد زاید را به خوبی انجام دهند.

- کنترل نمک دریافتی ضروری است.

با توجه به این که در ماه رمضان، افراد در معرض کم آبی شدید قرار گرفته و مواد زائد با غلظت بالا در ادرارشان دفع می شود، بنابراین در این ماه برای پیشگیری از تشکیل سنگهای کلیه و سیستم ادراری، باید مبادرت به مصرف مایعات بیشتری در سحر و افطار نمایند. در عین حال، افرادی که تشکیل سنگ های ادراری در آنها فعال بوده و بیش از دو سنگ ادراری ظرف مدت 6 ماه داشته اند و یا هم اکنون دارای سنگ ادراری هستند، بهتر است موارد احتیاط را در زمینه مصرف مایعات رعایت نمایند؛ اما روزه دارانی که فقط یک نوبت سنگ ادراری درمان شده داشته اند، به شرط مصرف آب فراوان بین افطار تا سحر می توانند روزه بگیرند، هر چند ضروری است که این افراد کماکان تحت نظر پزشک متخصص باشند.

بیماران کلیوی که تحت درمان دیالیز قرار گرفته اند، باید از روزه گرفتن خودداری کنند. با توجه به این که بیماران دیالیزی قدرت تطابق پرخوری و کم خوری را ندارند و بیشتر اوقات هم کم اشتها هستند، از نظر پزشکی، قادر به روزه گرفتن نیستند.

در خصوص روزه داری برای بیماران کلیوی (سنگ ساز)، توصیه می شود که این افراد در طول روزه داری از انجام فعالیت فیزیکی سنگین و قرار گرفتن در معرض نور خورشید و تعریق، خودداری نمایند و در طول شب برای رقیق کردن ادرار و شستشوی کلیه ها مایعات فراوان بنوشند؛ حتی الامکان حجم غذای دریافتی را کمتر نموده و به خصوص در مواقع سحری، غذای سبک و آب زیاد بنوشند و مصرف غذاهای حاوی املاح سنگساز (مانند نوشابه های گازدار، غذاهای با منشا حیوانی که به علت دارا بودن فسفات زیاد، دفع کلسیم از ادرار را افزایش می دهند) و غذاهای حاوی اگزالات (از قبیل کاکائو، چای پررنگ، آجیل و سبزیجاتی مانند، اسفناج، کلم، ریواس و گوجه فرنگی را کاهش دهند./ نجفی